تعلیق در توحید
بر اساس مصوبه شورای عالی هماهنگی شهرهای کشور در سال ۸۸، قرار بود «خط ۱۰۱۳» به طول ۲۴٫۸۸ کیلومتر از شمال غربی تا جنوب شرقی شهر، اولویت اول بی آر تی مشهد باشد. خطی که بعدتر به‌عنوان خط ۳ شناخته شد و از پاییز سال ۹۶ عملیات اجرایی بخشی از آن از میدان شهدا به سمت خیابان قرنی به اجرا درآمد. طرحی که سه سال قبل از این تاریخ به تصویب رسیده بود و مصوبه شورای عالی ترافیک کشور و مهر تأیید شورای همتای استان را نیز همراه خود داشت. اما از همان روزهای اول، اجرای این طرح با مخالفت‌هایی از طرف کسبه حاضر در خیابان توحید همراه شد. این افراد معتقد بودند که احداث خط ۳ بیآرتی در این خیابان کسب‌وکار آن‌ها را با مشکل مواجه می‌کند و ترافیک ناشی از آن، مشتری‌هایشان را کم خواهد داد. این اعتراضات ادامه داشت تا اینکه در ۲۰ آذر سال گذشته پلیس راهور در اقدامی عجیب اقدام به کندن و جمع‌آوری بخشی از نرده‌های نصب شده این پروژه در محدوده میدان توحید تا چهارراه ابوطالب کرد. با وجود اینکه در آن زمان فرماندار مشهد این اقدام پلیس راهور را غیرقانونی دانست، اما از آن زمان تاکنون توسعه خط ۳ بیآرتی به دستور شورای تأمین متوقف‌شده است. با وجود یک سند بالادستی و تصریح قانون مبنی بر اجرایی شدن این طرح؛ آیا توسعه بیآرتی مشهد در خط سه ادامه خواهد داشت؟
گلایه‌های کسبه ناراضی خیابان توحید
اگر پیاده از خیابان توحید عبور کنید، فروشگاه‌هایی خواهید دید که بنرهایی در مخالفت با اجرای خط ۳ بیآرتی نصب کرده‌اند. مهم‌ترین گلایه این مغازه‌داران نبود جای پارک و همچنین ترافیک زیادی است که نصب نرده‌های بیآرتی برای آن‌ها به ارمغان آورده است. همچنین به گفته مغازه‌داران، نرده‌های موجود در وسط خیابان باعث شده که مردمی که از آن‌سوی خیابان عبور می‌کنند، نتوانند به این‌طرف خیابان بیا‌یند و در نتیجه مشتریان آن‌ها نصف شده است.
یکی از این مغازه‌داران که توانسته بود با پیگیری‌های قضایی اسناد و مصوبات اجرای این پروژه را جمع‌آوری کند، با اشاره به آن‌ها اعلام می‌کرد که شهرداری باید قبل از اجرای پروژه خط ۳ بیآرتی، موارد زیرساختی مانند افزایش تعداد پارکینگ‌ها را در این محدوده انجام می‌داده است. اما بدون توجه به این موارد اقدام به اجرای این طرح کرده است که همین مسئله باعث به وجود آمدن مشکلات فراوانی برای کسبه شده است. مشاوره‌های املاک خیابان توحید نیز شرایط مغازه‌داران را نامساعد دانسته و مدعی شدند که بسیاری از مغازه‌ها در این مدت خالی شده‌اند و اوضاع نابه سامان بازار باعث شده است که خیلی از مغازه‌ها حتی توان پرداخت اجاره خود را نیز نداشته باشند.
در بخش دیگری از خط ۳ بی آر تی، حدفاصل میدان شهدا تا حرم مطهر نیز گلایه‌هایی از سوی کسبه مطرح می‌شود. ایجاد سروصدای زیاد، سرعت‌بالای اتوبوس‌ها و ایجاد مانع برای عبور سریع‌تر و آسان شهروندان از عرض خیابان مهم‌ترین اعتراض‌هایی بود که فروشندگان این منطقه به آن اشاره داشتند. درست همین دست اعتراضات در خیابان امام رضا (ع)، خط یک بی آر تی، نیز مطرح است. در حالی که در هردوی این موارد خیابان در طرح ترافیک واقع شده و امکانات قابل قبولی برای مسافران و زائران در نظر گرفته شده است. از طرفی هر دوی این خیابان‌ها بیشتر محل تردد زائرین است اما در خیابان توحید کسب‌وکارهای سنتی و محلی واقع شده است. بسیاری از مغازه‌داران و فروشگاه‌های خیابان توحید به عبور خط سه متروی شهر از این منطقه اشاره می‌کند و اینکه نیازی به بی آر تی در منطقه نیست. اما با توجه به مشکلات مالی برای توسعه مترو، بعید به نظر می‌رسد که به این زودی از این خط بهره‌برداری شود و تا آن زمان بی آر تی می‌تواند یک مسکن موقتی باشد.
اسناد و نامه‌ها چه می‌گویند؟
در یک‌صد و پانزدهمین جلسه شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور که در تاریخ ۲۹ بهمن‌ماه ۱۳۹۳ در وزارت کشور برگزار شده، مطالعات جامع حمل‌ونقل و ترافیک مشهد در سه افق کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت به تصویب رسیده است. در بخش افق کوتاه‌مدت و حمل‌ونقل همگانی و شبه همگانی به احداث خط ۲ و ۳ بیآرتی اشاره شده است. در بند بعدی این مصوبه (حمل‌ونقل خصوصی) ساخت ۲۱۰۰ فضای پارک طبقاتی ذکر شده اما اشاره‌ای به قرار گرفتن این پارکینگ‌ها در طول خط بیآرتی نشده است. مدیرعامل سازمان اتوبوسرانی شهرداری مشهد نیز در گفتگو با ما بر این نکته تأکید می‌کند: «به لحاظ ترافیکی در نقاط پرتردد مانند مرکز شهر خیلی پارکینگ ایجاد نمی‌شود. ایجاد پارکینگ موجب استفاده بیشتر شهروندان از خودروهای شخصی برای رفتن به نقاط مرکزی و پرترافیک شهر می‌شود، در صورتی که ما در نظر داریم فرهنگ استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی را در بین شهروندان بیشتر جا بیندازیم تا فردی که قصد رفت‌وآمد به مرکز شهر را دارد، از حمل‌ونقل عمومی استفاده کند. به همین دلیل ما در این مسیر پیش‌بینی خاصی برای ایجاد پارکینگ‌های بزرگ نکرده‌ایم.»
البته در نامه‌ای دیگر از سوی ریاست شورای اسلامی شهر مشهد به شهردارِ وقت در تاریخ ۱۰ دی‌ماه ۱۳۹۳ به‌صراحت ذکر شده است که شهرداری موظف است قبل از اجرای پروژه [خط ۳ بیآرتی]، تمهیدات لازم و طرح ویژه برای کاهش تبعات و هزینه‌های اجتماعی پروژه را در قالب پیوست فرهنگی و اجتماعی ارائه دهد. در ۷ مهرماه سال بعد شهردار وقت در نامه‌ای به شورا نظریه نهایی شورای راهبری پیوست فرهنگی و اجتماعی را ارسال می‌کند. در انتهای این نامه «افزایش رضایتمندی عموی نسبت به اجرای طرح با اتخاذ تمهیدات مناسب» به‌عنوان یکی از الزامات ذکر شده است. یک سال پس از نامه شورای به شهرداری، فیاضی، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل ترافیک در نامه‌ای خطاب به «مهندس انتظاری هروی» به رضایتمندی نسبی از اجرای این طرح خبر می‌دهد: «با توجه به نهایی شدت قرارداد واگذاری اتوبوس‌ها و بهره‌برداری از خط سه سامانه اتوبوسرانی تندرو و رفع مشکل نقدینگی شهرداری پیرامون احداث مسیر و رضایتمندی نسبی شهروندان از اجرای خط مذکور مقرر شد شهرداری با در نظر گرفتن مسائل فنی، اجرایی و فرهنگی و اجتماعی اقدام به شروع عملیات نماید.» گزارش‌های میدانی از محل فعلی اجرای طرح نیز نشان می‌دهد استفاده‌کنندگان خطوط به‌عنوان بخش بزرگی از شهروندان به میزان بالایی از استفاده از بیآرتی رضایت دارند و نارضایتی به کسبه و اهالی محدود می‌شود.
مصوبه شورای هماهنگی ترافیک شهرستان مشهد سند دیگری است که به ایجاد برخی زیرساخت‌ها پیش از ساخت پروژه اشاره می‌کند: «اجرا و بهره‌برداری از فضای پارکینگ و ایجاد پارک‌سوارها در محل‌های مناسب در طول مسیر پیش‌بینی شود.» علاوه ر این از سازمان حمل‌ونقل ترافیک، اتوبوسرانی شهرداری و پلیس راهور مشهد خواسته شده «برای فواید اجرای خط اتوبوس بیآرتی و وضعیت مسیر و پارکینگ‌ها و پارک‌سوارها» اطلاع‌رسانی انجام شود.
طرح‌هایی برای جلوگیری از زیان مردم
برای اطلاع از سرنوشت پروژه خط ۳ بیآرتی به سراغ خلیل‌الله کاظمی معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری مشهد رفتیم. او با اشاره به اینکه روند اجرای این طرح در گذشته با دغدغه‌هایی از طرف شهروندان روبرو بود، گفت: «به همین منظور در حال تدوین طرح جدیدی هستیم که در آن توجه بیشتری به برطرف کردن نگرانی‌های شهروندان بشود. برای مثال در این طرح قصد داریم که به‌جای نرده، از موانع فیزیکی با ارتفاع کمتری استفاده کنیم تا امکان ترددهای عرضی از این‌طرف به آن‌طرف خیابان مهیا شود. همچنین قصد داریم با اقداماتی مانند پوشاندن روی جوی‌های کنار خیابان و کم کردن عرض خط بیآرتی، نگرانی‌های پلیس راهور درباره ترافیک زا بودن این طرح را هم برطرف کنیم.»
مجتبی بهاروند، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل شورای شهر مشهد نیز با اشاره به اعتراض‌های کسبه به اجرای این پروژه گفت: «خیلی از کسبه محدوده این پروژه تمام مشکلات خود را به اجرای این طرح مرتبط می‌دانند، اما واقعیت این است که با توجه به شرایط نامساعد اقتصادی کشور تقریباً در تمام نقاط شهر کسبه با مشکل روبرو هستند. او با اشاره به اینکه همیشه در طرح‌های توسعه شهری برخی افراد راضی و برخی دیگر ناراضی هستند افزود: اگر اجرای طرحی باعث رضایت ۹۰ درصد مردم می‌شود، باید با تمهیداتی سعی در جلب رضایت ۱۰ درصد باقی‌مانده کرد و نمی‌توان به خاطر ناراضی بودن بخش کمی از مردم، دست از طرح‌های توسعه شهری برداشت. اما همچنان سعی می‌کنیم با بررسی‌هایی که انجام می‌دهیم، چاره‌ای بیندیشیم تا اگر کسبه‌ای به خاطر اجرای این طرح با مشکل روبرو شد، شهرداری بتواند از راه‌های مختلف بخشی از زیان او را جبران کند. برای حل مشکل ترافیک چاره‌ای جز اجرای این پروژه نداریم اما قصد داریم این طرح را به صورتی اجرا کنیم که کمترین آسیب را به کسبه وارد کند.» مهدی حسینی پویا، مدیرعامل سازمان اتوبوسرانی شهرداری مشهد نیز نظر مشترکی دارد و با اشاره به نارضایتی‌های کسبه از اجرای این مسیر بیآرتی اعلام کرد: «باید رایزنی‌های لازم با این دوستان انجام شود و طرح‌هایی را در آنجا اجرا کنیم که کمترین آسیب را برای این افراد و کسب‌وکار آن‌ها به همراه داشته باشد.»
حمل‌ونقل عمومی تنها درمان ترافیک
مصوبه احداث خط ۳ بیآرتی به ۴ سال پیش و دوره مدیریت قبلی شهر برمی‌گردد، بهاروند درباره تأخیر چندساله در اجرای این پروژه می‌گوید: «پروژه خط ۳ بیآرتی را شورای شهر قبلی و شورای ترافیک چهار سال پیش تأیید کرده بودند، اما احتمالاً به دلیل مباحث انتخاباتی و نارضایتی مردمی حاصل از اجرای آن، یا به خاطر کمبود بودجه این طرح در آن زمان به اجرا نرسید. اما با توجه به ترافیک بالای مرکز شهر، در مدیریت شهری چاره‌ای به‌جز رفتن به سمت حمل‌ونقل عمومی و اجرای طرح‌هایی مانند خط ۳ بیآرتی نداریم. در گذشته خیابان‌هایی مانند احمدآباد یا فلسطین عرض بسیار کمی داشتند و مغازه‌ها و پاساژهای زیادی هم در آن‌ها وجود داشت. اما آن خیابان‌های کوچک جوابگوی حجم ترافیک موجود نبود و مدیریت شهری مجبور شد برای توسعه شهر و رفاه حال شهروندان، بخش‌های زیادی از حاشیه آن خیابان‌ها را تخریب کرده و آن‌ها را به شکل امروزی آن دربیاورد..»
بهاروند با تأکید بر عزم شورا در اجرایی شدن این پروژه، زمانی برای بهره‌برداری کامل از آن مشخص نکرد: «بخشی از مسیر خط سه بیآرتی حدفاصل شهدا تا شهرک ابوذر تا پایان همین دوره از شورای شهر به انجام خواهد رسید، اما با توجه به شرایط فعلی کشور و مشکلاتی که در زمینه بودجه با آن روبرو هستیم، بعید می‌دانم که بتوانیم تمام این طرح را تا پایان این دوره از شورای شهر به اتمام برسانیم.»
کاظمی نیز زمان مشخصی را برای ادامه این پروژه اعلام نکرد اما درباره اجرای آن گفت: «طرح جدید توسعه خط ۳ بیآرتی آماده شده است و ما پیگیر تصویب آن هستیم. هم‌زمان در حال مذاکره با کسبه و شهروندانی هستیم که در محدوده این طرح مشغول کار و زندگی هستند تا بتوانیم عملیات اجرای خط ۳ بیآرتی را با کمترین نارضایتی مردمی به انجام برسانیم.»
حسینی پویا با اشاره به اینکه روزانه بیش از صد هزار نفر مسافر در خط ۳ بیآرتی جابجا می‌شوند، اضافه می‌کند «اگر توسعه این خط به‌طور کامل انجام شود، سرعت و راندمان کار بیشتر شده و این مسئله موجب افزایش رضایت شهروندان خواهد شد. طبق بررسی‌هایی که در این مدت انجام داده‌ایم، اکثریت مردم از توسعه بیآرتی ها رضایت دارند. همچنین با توسعه خطوط بیآرتی، میزان تصادفات اتوبوس‌ها نسبت به سال‌های گذشته به میزان چشمگیری کاهش پیدا کرده است.» او یکی از مشکلات دیگر اجرای این پروژه را کمبود بودجه دانست و گفت: «متأسفانه امسال بودجه ما برای این طرح برگشت خورد و باید تلاش کنیم که بتوانیم این بودجه را تأمین کنیم. اجرای این پروژه هم تنها در مسیر خیابان توحید تا چهارراه میدان بار با اعتراض همراه شده است و در بقیه این مسیر مشکلی وجود ندارد.»
پلیس راهور؛ مطلع اما مخالف
پلیس راهور مشهد از همان ابتدا در جریان اجرای این طرح قرار گرفته بود. اما در زمان اجرای آن در سال پیش اقدام به جمع‌آوری به نرده‌ها در بخشی از خیابان توحید کرد. حتی برخی از اهالی منطقه برای جمع‌آوری سریع‌تر به کمک پلیس رفتند. همین اتفاقات باعث شد برخی رسانه‌ها با تیتر ناهماهنگی پلیس و شهرداری به استقبال این خبر بروند.
بهاروند درباره ناهماهنگی‌های به وجود آمده در زمان اجرای این طرح و اقدام پلیس راهور در جمع‌آوری نرده‌های بیآرتی خط ۳ گفت: «سال گذشته [۹۶] قبل از اجرای این طرح، جلسه شورای هماهنگی ترافیک شهرستان در همین زمینه در فرمانداری برگزار شد و معاون سرهنگ بوستانی رئیس سابق پلیس راهور مشهد هم در جلسه حضور داشتند.» در جلسه‌ای که بهاروند به آن اشاره می‌کند و حتی جلسه همتای ماه پیش از آن به احداث و ادامه پروژه بی آر تی خط سه تأکید می‌شود. حاضرین در جلسه شورای هماهنگی ترافیک شهرستان مشهد در تاریخ ۱۲ آذر ۹۶ صورت‌جلسه را امضاء کرده‌اند. سرهنگ حسنعلی امامی به‌عنوان نماینده راهور در این نشست حضور داشته اما در زیر امضای خود در صورت‌جلسه ذکر کرده است: «با توجه به تبعات اجتماعی مخالف هستیم.»
سرهنگ حاجی‌زاده رئیس پلیس وقت راهور در گفتگو با روزنامه خراسان رضوی درباره برگزاری جلسه هماهنگی برای اجرای ادامه مسیر خط ۳ بی آرتی و موافقت پلیس راهور برای ادامه اجرای مسیر ایزوله و نصب نرده‌ها گفته بود «دلیل اجرا نشدن [مصوبه همتا] تاکنون، ایجاد ملزومات موردنیاز در این مسیر بود تا مردم دچار زحمت نشوند. ایجاد مسیر ایزوله خط ۳ بیآرتی، یک خط عبور خودروها را می‌گیرد ازاین‌رو باید بارانداز، ایستگاه تاکسی و پارکینگ در مسیر ایجاد شود که در این مسیر، پارکینگ مجد هنوز راه‌اندازی نشده است. اگر مسیر ایزوله اجرا شود اما ملزومات را ایجاد نکنند، مردم به‌زحمت خواهند افتاد.»
پلیس راهور مشهد در جوابیه‌ای که در ۲۰ آذر ۹۶ در ایرنا منتشرشده خود را مرجع قانونی برای نصب هرگونه نرده و محدودکننده ترافیکی دیگر در سطح شهر اعلام کرده است. مدیرعامل سازمان اتوبوسرانی شهرداری مشهد در واکنش به این موضوع و اینکه آیا نظر نهایی درباره اجرای این طرح را پلیس راهور خواهد داد گفت: «مرجع در این زمینه شورای همتا (شورای هماهنگی ترافیک استان) است و پلیس راهور تنها عضوی از این شورا است. همه دستگاه‌ها باید مصوبات این شورا در زمینه ترافیکی را اجرا کنند و نه‌تنها در مشهد، بلکه در هیچ‌کدام از شهرهای کشور نیروی انتظامی به‌تنهایی در این زمینه مرجع نیست و نمی‌تواند کاری را به‌تنهایی در این حوزه‌ها انجام دهد.» تلاش‌ها و پیگیری‌های بیشتر شهرآرا برای گفتگو با مسئولین فعلی پلیس راهور به نتیجه‌ای نرسید.
کش‌وقوس‌های احداث و اجرای خط سه بی آر تی مشهد بسیار است. اما آن‌طور که مشخص است هیچ‌کس با اصل اجرای این طرح مخالف نیست و تنها در اجرای آن اختلاف‌نظرهایی وجود دارد. موضوع اصلی گارد یا نرده‌های نصب شده در خیابان است که مشکلاتی را برای برخی از کسبه منطقه ایجاد می‌کند. از ویژگی‌های بی آر تی انعطاف‌پذیری آن در برابر مشکلاتی از این دست است. با طراحی و ساخت ایستگاه‌های کارآمد، گیت‌های پرداخت‌های الکترونیک در ایستگاه، ایجاد دسترسی برای معلولان، استفاده از اتوبوس‌های هیبریدی یا برقی و مهم‌تر از همه آموزش رانندگان و شهروندان؛ پیامدهای کوتاه‌مدت و بلندمدت ارزشمندی نصیب همه شهر خواهد شد.
این گزارش به همراه علی‌رضا وفایی‌نیا برای انتشار در ویژه‌نامه نوروزی روزنامه شهرآرا آماده اما منتشر نشد.
دیدگاهتان را بنویسید