بزرگ‌ترین افتخار سینمایی جف بزوس با «قهرمان» فرهادی تکرار می‌شود؟
«قهرمان» تیتر یک سینمای ایران در چند ماه آینده است. اولین نمایش فیلم در کن موفقیت‌آمیز بوده، اکران خوبی هم فعلاً در ایران دارد که احتمالاً بعدتر در سایر کشورها ادامه خواهد داشت و از طرفی نقدهای بین‌المللی قابل‌توجهی گرفته. در نهایت هم در کنار ممنتو که پخش‌کننده فیلم در اروپاست، آمازون پس از «فروشنده»، دوباره مسئولیت پخش فیلم را در آمریکا برعهده گرفته است که می‌تواند موفقیت‌های آتی را تضمین کند.
جذابیت‌های رسانه‌ای فیلم برای ما بیشتر در همان گیشه، منتقدین و جوایز بین‌المللی است اما کمتر به پخش‌کننده فیلم توجه می‌کنیم. در حالی که پخش‌کننده می‌تواند همه این موارد را تحت تأثیر قرار دهد.
پخش‌کننده قدرتمندی مثل آمازون مسیر به اسکار رسیدن فرهادی را هموار خواهد کرد، در گسترش توجه رسانه‌ها و دریافت نقدها تأثیر خواهد داشت و فروش گیشه را تضمین می‌کند.اما چطور؟ آیا نت فلیکس گزینه بهتری برای پخش قهرمان بود و اصلاً آمازونِ بیزوس چه جایگاهی در میان پخش‌کننده‌های بزرگ دنیا دارد؟
پخش‌کننده یکی از سه ستون اصلی صنعت فیلم‌سازی است
پخش‌کننده یکی از سه ستون اصلی صنعت فیلم‌سازی است و وظیفه ایجاد ارتباط میان تولید فیلم و نمایش آن را بر عهده دارد. در تقسیم سودهای سینمایی اما پخش‌کننده بزرگ‌ترین بخش را دریافت می‌کنند و از آنجایی که منبع اصلی تأمین‌کننده نیازهای مالی سینما است به آن «هنر پنهان سینما» می‌گویند.
پخش‌کننده مسئول همه استراتژی‌های بازاریابی فیلم است. یعنی هر چیزی که به بیشتر دیده شدن فیلم کمک می‌کند توسط این شرکت تعیین می‌شود. اینکه فیلم چه زمانی اکران یا به چه شکلی در VODها نمایش داده شود را هم پخش‌کننده مشخص می‌کند. از طرفی تبلیغات فیلم از تیزر تبلیغاتی تا تبلیغات محیطی و دیجیتال و حتی روابط عمومی فیلم هم توسط این پخش‌کننده هدایت می‌شود.
آمازون، پخش‌کننده نوپای قدرتمند
آمازون نام خیلی بزرگی است، اما در حوزه فیلم‌سازی و به‌طور ویژه در پخش فیلم هنوز خیلی نوپا است. اگر قرار باشد یک بازه طولانی‌ترِ یکی، دو دهه‌ای را در نظر بگیریم آمازون شاید در میان 50 پخش‌کننده مهم دنیا هم قرار نگیرد. آن هم در جایی که غول‌هایی مانند والت دیزنی، برادران وارنر، سونی، یورنیورسال، فاکس و لاین گیتس حضور دارند فرصتی برای عرض‌اندام آمازون باقی نخواهد ماند.
اما اگر بازه زمانی را به 5 سال اخیر و حتی به 2 سال اخیر متمرکز کنیم اوضاع کاملاً متفاوت است. آمازون یا آن‌طور که اخیراً شناخته می‌شود، آمازون پرایم ویدئو، اولین بار در سال 2015 وارد بازار پخش فیلم‌های سینمایی شد.
«Chi-Raq» به کارگردانی اسپایک لی نخستین فیلمی است که آمازون در پخش آن مشارکت داشت، پخش‌های اشتراکی تا سال اواخر سال 2017 ادامه داشت تا «واندر ویلِ» وودی آلن که نخستین فیلم تمام آمازونی این شرکت در حوزه پخش باشد.
در این سال‌های کوتاه، آمازون فیلم‌های مهمی را پخش کرده، از «منچستر کنار دریا» و «فروشنده» اصغر فرهادی در سال 2016 که نخستین اسکارهای یک استریم کننده را در تاریخ این جشنواره ثبت کردند تا «بینوایانِ» لاج لی و «جنگ سردِ» پاولیکوفسکی.
با این حال سیاهه فیلم‌های آمازون هنوز خیلی طولانی نیست. اما قدرت برند و توانایی آن‌ها در دنیای دیجیتال باعث شده در بخش بازار جشنواره‌های سینما، آمازون از پر تقاضاترین‌ها باشد.
آمازون برنامه‌های توسعه متعددی را دنبال می‌کند، به‌خصوص اینکه به لطف پاندمی، پلتفرم نمایش آنلاینش رشد خوبی کرده و در کنار نت فلیکس یکی از دو قطب بزرگ نمایش آنلاین فیلم در جهان است.
برنامه توسعه هم به سرعت در حال انجام است. یکی از استراتژی‌ها خرید شرکت‌های پخش قدیمی آمریکایی مانند مترو گلدن مایر (شرکت سازنده مجموعه فیلم‌های جیمز باند) است تا به لطفِ سرمایه بی‌پایان جف بیزوس راه صدساله‌ای که MGM تا امروز طی کرده را در یک شب طی کند.
نت فلیکس پخش‌کننده بهتری است یا آمازون؟
دو قطبی شدید آمازون- نت فلیکس باعث شده هر جا نامی از یکی از آن‌ها مطرح می‌شود ناخودآگاه این سؤال مطرح شود که چرا شرکت رقیب نه؟ به‌خصوص اینکه از سال 2017 که «منچستر کنار دریا» و «فروشنده» توانستند آمازون را به نخستین استریم کننده برنده اسکار تبدیل کنند تا امروز رقابت برای تصاحب جایگاه بهتر میان این دو شرکت بیشتر شده و البته به گواه آمار و جوایز، نت فلیکسی‌ها وضعیتی بهتری دارند.
سال گذشته آمازون با 12 نامزدی وارد مراسمِ کرونا زده اسکار شد که شش نامزدی آن برای «صدای متال» بود اما در نهایت تنها دو جایزه آن هم در بخش‌های فنی صدا و تدوین را از آن خود کرد. در تیم رقیب، نت فلیکس به لطف «مانکِ» دیوید فینچر با 36 نامزدی وارد مراسم شد و با 7 مجسمه طلایی به خانه رفت که بیش از هر استودیو دیگری بود.
هر چقدر آمازون شروع خوبی در تاریخ مراسم اسکار داشت، نت فلیکس در سال‌های بعد نه از آمازون که از سایر استودیوها هم پیش افتاده. «رُما»ی آلفونسو کوارون، «مرد ایرلندی» اسکورسیزی، «داستان ازدواجِ» بامباک، «دو پاپِ» میرلس، «ببر سفیدِ» رامین بحرانی و «دادگاه شیکاگو 7» آرون سورکین همگی متغلق به نت فلیکس هستند.
چرا آمازون گزینه بهتری برای فیلم فرهادی است؟
آمازون و نت فلیکس گرچه در ظاهر عملکردی شبیه به هم دارند اما در جزئیات متفاوت‌اند که ممکن است صاحبان فیلم را به سمت هرکدام از این دو سوق دهد. پیش از هر چیزی نت فلیکس حاضر به پرداخت پول بیشتری برای خرید حق پخش است اما اگر فیلم مستقلی را بخرد تبلیغات خیلی کمتری روی آن انجام می‌دهد. به همین به خاطر اکران سینمایی در فیلم‌های نت فلیکس چندان توجه نمی‌شود.
آمازون اما همیشه فیلم‌هایش را برای نمایش در سالن‌های سینما در اولویت قرار می‌دهد، پس فیلم‌های مستقل و خارجی مثل «قهرمان» فرصت بیشتری برای دیده شدن در سینما دارند. در واقع برای نت فلیکس، پلتفرم خود و دنیای دیجیتال در اولویت قرار داد، جایی که به علت تنوع اغراق‌شده محصولات بصری ممکن است یک فیلم مستقل به‌سختی جایگاه مناسبی پیدا کند. این استراتژی در فیلم‌های بزرگ کمی متفاوت است و سرمایه‌گذاری بیشتری در حوزه بازاریابی آن‌ها از سوی شرکت انجام می‌شود.
آمازون و فرهادی دوباره به اسکار می‌رسند؟
انتخاب فیلم برای اسکار بهترین فیلم خارجی یکی از بحث‌برانگیزترین بخش‌ها در این فستیوال است. از آنجایی که خود آکادمی نقشی در انتخاب فیلم‌ها ندارد و کشورها به‌طور مستقیم مسئول معرفی نماینده هستند، همیشه ممکن است بهترین‌ها در لیست نهایی قرار نگیرند.
در مراسم اسکار 2017، فرهادی در اعتراض به قوانین مهاجرتی دولت ترامپ در کداک تئاتر حضور نداشت، جف بیزوس اما در سالن بود. جیمی کیمل، مجری مراسم به شوخی ثروتمندترین مرد جهان را خطاب قرار داد که اسکارهایش در 2 تا 5 روز و با پیک برایش ارسال خواهد شد. تا همین امسال، همان اولین جایزه مهم‌ترین دستاورد اسکاری آمازون تا امروز بوده که شاید دوباره و تنها با فرهادی برای بزوس و همکارانش تکرارپذیر باشد.
تجربه فیلم‌هایی مثل «فروشنده» یا «انگلِ» بونگ جون هو که در سایر رشته‌ها هم نامزد دریافت جایزه شدند اثبات کرده که فیلم‌های خارجی اهمیت بسیار زیادی برای آکادمی دارند، و دقیقاً به همین دلیل پخش‌کننده‌ها هم در کمیپن‌های تبلیغاتی خود بیشتر به این فیلم‌ها توجه می‌کنند.
«قهرمانِ» فرهادی اگر اتفاق ویژه‌ای رخ ندهد قطعاً در فهرست نهایی حضور خواهد داشت اما برای تصاحب جایزه نهایی رقبای قدرتمندی دارد. در پیش‌بینی‌های اسکار امسال در کنار آمازون و نت فلیکس یک پخش‌کننده بسیار قدرتمند دیگر هم حضور دارد که می‌تواند برای فرهادی و قهرمانش دردسر ایجاد کند.
رقبای فرهادی در اسکار 94 چه فیلم‌هایی هستند؟
یکی از این رقبا «تیتانِ» ژولیا دوکورنو است که پیش‌تر در مراسم کن فرهادی را شکست داده و نخل طلا را گرفته بود. تیتان را در آمریکا شرکت نوپایی اما سرحالی به نام نئون پخش خواهد کرد که معمولاً در فصل جوایز قدرتمندانه شرکت می‌کند.
نئون پیش از این «من تونیا»، «انگل»، «سرزمین عسل»، «انگل» و «پرتره زنی در آتش» را پخش کرده بود که همگی عناوین موفقی هستند.
نئون فیلم جز تیتان، «مموریا»ی آپیچاتپونگ ویراستاکولِ تایلندی را هم که از کلمبیا به اسکار معرفی شده را هم در مراسم امسال خواهد داشت که در کن، جایزه ویژه هیئت داوران را گرفته بود. علاوه بر این «بدترین آدم جهانِ» یواخیم تریر از نروژ هم که از شانس‌های خیلی اصلی است توسط نئون فیلم پخش می‌شود. حتی در «گریختن»، انیمیشنِ یوناس پوهر راسموسنِ دانمارکی هم نام نئون دیده می‌شود.
تجربه این چند سال نشان می‌دهد که نت فلیکس هیچ اسکاری را به‌راحتی به آمازون یا هیچ شرکت دیگری واگذار نخواهد کرد. امسال «دستِ خدای» سورنتینو از ایتالیا نامزد اسکار است که نت فلیکس پخش‌کننده آن خواهد بود. فیلم حضور خوبی در جشنواره فیلم ونیز داشته و به‌احتمال زیاد با یک کمپین بزرگ به اسکار و اکران آمریکا خواهد رفت. علاوه بر این «دعا برای ربوده شدگانِ» تاتیانا هوزو از مکزیک، «رؤیای تبِ» کلودیا لوسا از شیلی هم توسط همین شرکت پخش می‌شوند.
در کنار نئون و نت فلیکس، «ماشین مرا برانِ» ریوسوکی هاماگوچی و «من مرد تو هستمِ» ماریا شرادر هم با پخش‌کننده‌هایی کمتر شناخته شده در اسکار امسال شانس مناسبی برای تصاحب جایزه اسکار خواهند داشت.
ایرانی‌ها معمولاً با چه پخش‌کننده‌ای وارد بازار آمریکا می‌شوند؟
پخش‌کننده فیلم‌های شاخص سینمای ایران در جهان بیشتر در اختیار اروپایی‌ها بوده تا آمریکایی‌ها. کیارستمی در مقام بین‌المللی‌ترین سینماگر ایرانی با مجموعه مختلفی از پخش‌کننده‌ها کار کرده اما آثارش در بیشتر آن‌ها، مهم‌ترین فیلم‌های آن شرکت هستند.
برای نمونه، «طعم گیلاس» را زایت گایست فیلم در آمریکا نمایش داده که مهم‌ترین افتخارش شاید همین طعم گیلاس باشد، البته فیلم‌هایی از نوری بیگله جیلان، تاد هاینس و فرانسس اوزن هم توسط همین شرکت منتشر شده‌اند. در هر صورت، در حال حاضر فیلم‌های کیارستمی در اختیار MK2، شرکت مطرح فرانسوی است.
آمازون شاید پر سر و صداترین پخش‌کننده یک فیلم ایرانی در آمریکا باشد اما هنوز به مطرح‌ترین آن‌ها تبدیل نشده. خود فرهادی پیش از این، فیلم تماماً بین‌المللی خود، «همه می‌دانند» را برای پخش در آمریکای شمالی به یونیورسال سپرد.
همین‌طور «گذشته» و «جدایی» را هم سونی کلاسیک پخش کرد که قبل از این با «آفساید» جعفر پناهی با سینمای ایران همکاری کرده بود. «بچه‌های آسمان» و «بارانِ» مجید مجیدی را هم بیشتر کمپانی میرامکس بر عهده گرفته بود که اتفاق مهمی در آن سال‌ها و حتی امروز است.
جز این موارد، در میان سایر فیلم‌سازها پخش‌کننده مطرح آمریکایی زیاد نیست، شاید ICF که لاک‌پشت‌ها پرواز می‌کنند بهمن قبادی را اکران کرد از معدود مجموعه‌های مطرح در این حوزه باشد.
این مطلب به سفارش مجله تجربه نوشته و پیش‌تر در شماره سوم دوره جدید این نشریه منتشر شده است.
